User:Yerevantsi/sandbox/Talin
sources
[edit]- 1978 / Очерки по истории архитектуры древней и средневековой Армении
Архитектура с древнейших времен до VI в. до н. э. -- К. Л. Оганесян ... 14 Архитектура VI в. до н. 9.-III в. н. 9. -- А. А. Саинян ... 33 Архитектура -IV конца первой половины VI вв. -- A. А. Саинян ... 52 Архитектура второй половины VI-конца VII вв. -- C. X. Мнацаканян ... 86 Архитектура IX-XI вв. -- С. X. Мнацаканян ... 115 Архитектура XII-XVIII вв. -- К. Л. Оганесян ... 135
Հայ ժողովրդի պատմություն, Հ. 2. Հայկական ճարտարապետությունը IV-V դարերում (Ա. Ա. Սահինյան) ... 559 / Հայկական ճարտարապետությունը VI-VII դարերում (Ս. Խ. Մնացականյան) ... 575
http://serials.flib.sci.am/openreader/Hay%20joxovrdi%20patmutyun_%20h.2/book/content.html http://serials.flib.sci.am/openreader/Hay%20joxovrdi%20patmutyun_%20h.2/book/Binder1.pdf
Harutyunyan, Varazdat (1992). Հայկական ճարտարապետության պատմություն [History of Armenian Architecture] (PDF) (in Armenian). Yerevan: Luys. pp. 350–351. ISBN 5-545-00215-4. Archived from the original (PDF) on 2 January 2022.
Izmailova, Tatyana; Ayvazyan, Mariam (1962). Искусство Армении [The Art of Armenia] (in Russian). Moscow: Iskusstvo. pp. 249–250.
- Khalpakhchian, O. Kh. [in Russian] (1962). "Армянская ССР [Armenian SSR]". Искусство стран и народов мира. 1: Австралия - Египет [Arts of the Countries and Peoples of the World. Vol. 1: Australia - Egypt] (in Russian). Moscow: Sovetskaya Entsiklopediya. pp. 100–133.
Авторы:
О. Х. Халпахчьян (архитектура до советского времени, включая справки о средневековых архитектурных памятниках и архитекторах),
- Thierry, Jean-Michel; Donabédian, Patrick (1989) [1987]. Armenian Art. Translated by Celestine Dars. New York: Harry N. Abrams. ISBN 0-8109-0625-2.
Քրիստոնյա Հայաստան
[edit]- Martirosyan, Artashes [in Armenian]; Arevshatyan, Anna [in Armenian] (2002). "Մեսրոպ Մաշտոց [Mesrop Mashtots]". Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան [Christian Armenia Encyclopedia] (in Armenian). Yerevan: Armenian Encyclopedia Publishing. p. 720. ISBN 5-89700-016-6. (PDF)
378-379
ԹԱԼԻՆԻ ԿԱԹՈՂԻԿԵ ԵԿԵՂԵՑԻ, ՀՀ Արա- գածոտնի մարզի Թալին քաղաքի հյուսիսում: VII դ. կառուցել են Կամսարական իշխաննե- րը: Քառամույթ բազիլիկի հայկ. ճարտ-յան մշակած խաչաձև, եռախորան տարբերակն է, որի նախատիպն է VII դ. սկզբին վերակա- ռուցված Դվինի Կաթողիկե եկեղեցին (տես Դվինի Ս. Գրիգոր եկեղեցի): Թ. Կ. ե. ունի Զվարթնոցի տաճարի ազդեցությունը կրող հարուստ արտաքին հարդարանք, խորանների և գմբեթի թմբուկի դեկորատիվ կամարաշա- րեր, լուսամուտների քանդակազարդ պսակներ, ցցուն բեկվածքներով քիվեր ևն: Ինքնատիպ է արմ. ճակատը, որի զույգ խորշերի միջի սյուների խոյակներին, հավանաբար, արձաններ կամ թևավոր խաչեր են կանգնեցվել: Թ. Կ. ե-ուց արմ. և հս. վաղմիջնադարյան գերեզ- մանոցն է, որտեղ կան V–VI դդ. քառանիստ կոթողներ՝ թեմատիկ հարթաքանդակներով, IX դ. խաչքարեր: 774-ին արաբները կողոպտել են Թալինը, սպանել և գերի տարել բնակչության մեծ մասին. այս աղետը հայոց պատմագրության մեջ հայտնի է «Թալնո կոտորած» անունով: 783-ին Թ. Կ. ե-ու պատին արձանագրություն է փորագրվել՝ Թալին ջուր անցկացնե- լու մասին: Բագրատունիների օրոք Թալինը բարգավաճել է: 1040-ին Հովհաննես Սմբատ թագավորը Թ. Կ. ե-ուն այգի է նվիրել: 1162- ին Ելտկուզ ամիրան հանկարծակի հարձակվել է Թալինի և Աշնակի վրա, այրել ավանները և գերեվարել բնակիչներին: Թ. Կ. ե. ավերվել է 1840-ի հուլիսի 4-ի երկրաշարժից. քանդվել են գմբեթը և շենքի հվ-արմ. մասը: 1866-ին Թալինում Ս. Աստվածածին եկեղեցին կառուցելիս օգտագործել են Թ. Կ. ե-ու քանդակա- զարդ և այլ քարեր: 1947-ին Թ. Կ. ե. մասնակի վերանորոգվել է: 1970–74-ին վերակառուցվել է գմբեթի թմբուկը, նորոգվել են տանիքները, պեղումներով բացվել Թալինի Կաթողիկեի հս. խորանից մոտ 5 մ հեռու գտնվող V դ. միա- նավ բազիլիկ եկեղեցու հիմքերը:
Թ. Կ. ե-ու ներքին պատերն ամբողջությամբ նկարազարդ են եղել: Պահպանվել են բազմա- թիվ մեծ ու փոքր հատվածներ Ավագ խորա- նում և շրջակա պատերին: Ավագ խորանի գմբեթարդում պատկերված է եղել «Քրիստոսը փառքի մեջ» հորինվածքի ինքնա- տիպ տարբերակ, որտեղ Քրիստոսի փոխարեն ներկայացվել է միայն նրա գահը: Պահպանվել է Տիրոջ գահի պատկերի աջ եզրը՝ բարձիկով և վրան դրված գրքով: Կենտր. պատերի երկու կողմերում նկարված են եղել քառա- կերպեր (տետրա- մորֆ): Հատվածա- բար պահպանվել են վերջիններիս հսկայական ճերմակ թևերը: Ներքևում եղել են հասակով մեկ կանգնած առաքյալների պատկերները: Դեպի Ավագ խորան տանող կամարին տասը մեդալիոններում սրբերի դիմապատկերներ են, իսկ կենտր. մեդալիոնում՝ հավասարաթև խա- չի պատկեր: Խորանի հվ. պատին դեռևս ուրվագծվում է «Մուտք Երուսաղեմ» հորինվածքը: Պահպանվել են նաև երկու հեծյալների, ինչպես նաև մարդկային ֆիգուրների, ճարտ. շինությունների և այլ հատվածային պատկերներ: Ուշագրավ է, որ Թ. Կ. ե-ու արտաքին հարդարանքի որոշ մասեր, ինչպես, օր., քիվե- րը և լուսամուտների պսակները, նույնպես ե- ղել են գունազարդված: Եկեղեցու որմնա- զարդման պատվիրատուն է Մովսես Եկեղեցա- պանը. այդ մասին է վկայում եկեղեցու ձախ ավանդատան պատին պահպանված եզակի արձանագրությունը:
Ինչպես բուն կառույցի, այնպես էլ որմնա- նկարների թվագրման մասին որևէ ստույգ տե- ղեկություն չի պահպանվել: Տաճարը հավանա- բար որմնանկարներով զարդարվել է շին. աշխատանքների ավարտից հետո, բայց ոչ ուշ քան VII դ. 80–90-ա- կան թվականներին:
Մուրադ Հասրաթյան Կարեն Մաթևոսյան Աննա Լեյլոյան
Maranci
[edit]- Maranci, Christina (1998). Medieval Armenian Architecture in historiography: Josef Strygowski and His Legacy (PhD thesis). Princeton University. OCLC 40827094.
https://pdfupload.io/docs/06c1ce5d
Maranci, Christina (2018). The Art of Armenia: An Introduction. Oxford University Press. ISBN 978-0190269005.
https://pdfupload.io/docs/98da812f
Grigoryan, Artsvin G. [in Russian]; Tovmasyan, Martin L. [in Russian] (1986). Архитекутра Советской Армении [Architecture of Soviet Armenia] (in Russian). Moscow: Stroyizdat. p. 17. Объединение принципов построения плановых композиций купольных базилик и центрально- купольных храмов можно проследить на примере двух грандиозных для VII в. сооружений: Большого Талинского храма и Двинского кафедрального собора. Особым богатством декоративного оформления выделяется храм в Талине, интерьер которого был обогащен фресками, дошедшими до наших дней в сильно пострадавшем виде. Участки с монументальной живописью VII в. сохранились и на алтарной абсиде храма в Аруче.
The fusion of design principles from domed basilicas and centrally-domed churches can be observed in two grand 7th-century structures: the Great Talin Church and the Cathedral of Dvin. The church in Talin stands out for its particularly rich decorative elements, with an interior adorned with frescoes, though they have survived in a severely damaged state. Fragments of 7th-century monumental paintings have also been preserved on the altar apse of the church in Aruch.
sort
[edit]- Soviet encyclopedia
Թալինի Կաթողիկե եկեղեցին -- Մանուչարյան, Ա. Ա. 1988 https://arar.sci.am/publication/269312 https://web.archive.org/web/20250325081329/https://arar.sci.am/Content/246730/file_0.pdf
Արուճի Ս. Գրիգոր և Թալինի Կաթողիկե տաճարների որմնանկարները -- Կարեն Մաթևոսյան 1982 https://arar.sci.am/dlibra/publication/267960/edition/245452?language=hye https://web.archive.org/web/20250325081330/https://arar.sci.am/Content/245452/file_0.pdf
Հայաստանի V-VII դդ. գմբեթավոր կառույցների նախագծման սկզբունքների մասին -- Ալեքսանդրա Երեմյան -- 1974 https://arar.sci.am/publication/38760
Asatryan, Yesayi (2004). Թալինի շրջանի հուշարձանները [Monuments of the Talin District] (PDF) (in Armenian). Yerevan: Hushardzan. ISBN 99930-865-1-7.
Marouti, Andreh (2018). "Preservation of the architectural heritage of Armenia" (PhD thesis). Polytechnic University of Milan. pp. xxxx.
In another example, the preservation project of Talin Cathedral, the remains of steel bars are still protruding from the concrete walls and the concrete diaphragm is visible above the main arch supporting the drum (see appendix two).
other
[edit]- Strzygowski, Josef (1918). Die Baukunst der Armenier und Europa [The Architecture of the Armenians and of Europe] Volume I (in German). Vienna: Kunstverlag Anton Schroll & Co. pp. 92–94.
- Der Nersessian, Sirarpie (1978). Armenian Art. London: Thames and Hudson.
Utudjian, Edouard (1968). Armenian Architecture, 4th to 17th Century. Paris: Morancé. p. 28.
- Greenwood, Timothy (2004). "A Corpus of Early Medieval Armenian Inscriptions". Dumbarton Oaks Papers. 58: 27–91. doi:10.2307/3591380. ISSN 0070-7546. JSTOR 3591380.
- Donabédian, Patrick (2023). "Culmination of a late antique legacy? The Golden age of Armenian architecture in the seventh century". CONVIVIUM Supplementum. Brepols: 24–41. ISSN 2336-3452. (archived PDF)
Gallery
[edit]
References
[edit]- Notes
- Citations